Terug naar het licht

Jeroen Dijsselbloem attendeerde de kijkers in een van de laatste uitzendingen van DWDD op het boek De stad der blinden, van José Saramago. Omdat het verhaal overeenkomsten zou vertonen met de huidige corona-pandemie. Toevallig zat ik hier vorige week aan de eettafel zelf te vertellen over De stad der blinden. Ik las het in de jaren negentig, jemig, wat lang geleden. Een beklemmend, grimmig verhaal over bewoners van een stad die plotsklaps allemaal blind worden. Vooral het wegvallen van de beschaafde orde bleef me bij. En nog iets: tussen alle blinden was één vrouw die kon zien, maar dat hield ze voor zichzelf. Een mooie vertel-vondst van Saramago. De vrouw werd stille getuige, die alle gruwelijkheden die in de chaos plaatsvonden aan haar man vertelde. Na het praatje van Dijsselbloem was het boek natuurlijk meteen uitverkocht bij bol.com.
Daarom bij deze nog een boekentip. Een boek waar ik deze dagen veel aan terugdenk: Het licht, van Torgny Lindgren. Dit is een van de zeldzame boeken die ik nog weleens herlees. Het is mijn absolute nummer 1, een van de allermooiste verhalen die ik ooit las. Ik heb er jaren geleden al over geblogd, maar bij deze nogmaals: lees dat verhaal als je de kans hebt.
Lindgren overleed in 2017, maar had tot op hoge leeftijd zitting in het comité van juryleden voor de Nobelprijs voor Literatuur. Hij was een autoriteit in Zweden, en won veel literaire prijzen (waarom dat er altijd bij gezegd wordt… een raadsel).
Ik ontdekte hem eind jaren negentig met het boek Bathseba. Zijn hervertelling van dit bijbelse verhaal was zo indrukwekkend. Hij heeft een unieke verteltoon, die in al zijn werk terugkomt. Hij schaaft en schrapt net zolang tot de kern van een verhaal overblijft. Zelf noemde hij dat timmeren; zijn vader of grootvader was timmerman, en Torgny leerde dat een goed verhaal was als een stoel: die valt niet om, daar kan je op zitten, die is stevig en solide.
Het licht vertelt van een kleine dorpsgemeenschap in het noorden van Zweden. Aangezien het verhaal van binnenuit wordt verteld, duurt het even voordat je begrijpt in welke tijd of welke wereld het speelt. Maar gaandeweg blijkt dat we ergens in de middeleeuwen moeten zitten. Want het dorp wordt ziek, doodziek: de een na de ander raakt besmet en overlijdt binnen een dag aan een geheimzinnige ziekte. Die ziekte is in het dorp gekomen via een drachtig konijn, dat door een jongeman mee naar huis is genomen. Wie het konijn aait, is in no time dood. Uiteindelijk overleven slechts enkele bewoners de ramp. Maar het meesterlijke van Lindgren is dat hij je meesleurt in de binnenste wereld van de laatste bewoners en hun vee, en dat je langzaamaan meemaakt hoe hun wankele gevoel voor recht en onrecht instort. De wanorde, vertwijfeling en slimmigheden waarmee de laatste dorpelingen proberen hun hachje te redden is schitterend beschreven. Elk handelen, ook van de dieren die over zijn, wordt langs een nieuwe meetlat van goed en kwaad gelegd. Zo kan een varken aan de schandpaal belanden, maar een paar dagen later ook weer bevrijd worden omdat de straf ‘klaar’ is. Een verhaal kaal en donker als een lange, Zweedse winter: zeer geschikt voor lange dagen thuis in quarantaine.
Mijn boekenkast heeft een aparte plank voor de boeken van Lindgren. Sommige heb ik zelfs niet gelezen, omdat ik ze wil bewaren tot het allerlaatst. Misschien is dat moment nu aangebroken. Misschien moet ik de andere titels nu ook eindelijk lezen. Maar hoe weet je of je echt aan het eind bent beland. En moet je dan zelf niet nog een verhaal opschrijven? Dat ene wonderlijke verhaal van hoe we elkaar vonden, en hoe we hier beland zijn. Hoe lang gaat dat nog duren, Marinetje.

Het licht is nu nog voor een prikkie te krijgen bij bol, maar wie weet vliegt de prijs na deze blog ook abrupt omhoog. De orde der dingen hè.