de buigzaamheid van geluk

In mijn puberteit las ik gedichten van Hans Lodeizen: zwaarmoedige poezie van een jongen uit de jaren ’50 die al jong overleed aan leukemie. Hij liet een klein oeuvre na, en een van zijn bekende gedichten is De buigzaamheid van het verdriet. Ik kon als jongere goed dwepen met verdriet, Weltschmerz, door diepe dalen zwalken en met uitgelopen mascara gaan slapen. Uit de boekenkast van mijn ouders pakte ik – als 7 jarige – het liefst een dik boek vol psychologische verhalen, met daarin onder andere het droeve lot van een jonge Chinees die na verdrinking stroomafwaarts in de rivier werd gevonden: een ongelukkige liefde die eindigde in zelfmoord. Vooral de pentekeningen erbij trokken mijn aandacht. De buigzaamheid van het verdriet ging volgens mij ook over een verloren liefde:

… Ik zal bij je terugkomen
als een schip
en het jaar zal een feest zijn
Ik heb lang genoeg getreurd
gespeeld met het droevige touw van de tijd
Huil lach praat een beetje huil lach
En leer de buigzaamheid van het verdriet…

Wat raakte me toch zo in deze taal. Misschien leefde ik als klein meisje in iemand anders’ noodlottige speelfilm. Was alles niet één grote tragedie? De titel buigzaamheid van… was toch eigenlijk maar een understatement! Het klonk zo laconiek, alsof verdriet een omzwerving was, een wandeltocht langs de dwaallichtjes van een mistige haven. De bundel met het kleine oeuvre van Lodeizen staat nog steeds in mijn kast maar ik heb er al jaren niet meer in gelezen.
Vanavond dacht ik er aan, omdat ik mijn tafelgenote – op Kasteel Slangenburg – uitlegde waarom ik me de afgelopen dagen terugtrok voor een retraite.
“Wat brengt jou hier?” had ze gevraagd.
“Nou, eerlijk gezegd,” aarzelde ik, “ben ik hier louter om bij te komen van een jaar vol geluk.”
Ze keek verrast.
“Tja,” zei ik, “ik ben dit jaar getrouwd.. het was een jaar vol feestelijkheden, ontmoetingen, etentjes, nieuwe contacten, nieuwe stappen. En ik kan geluk… niet zo makkelijk tot me nemen. Ik heb er kennelijk weinig ervaring mee. En de laatste paar jaar zijn vol wonderen en voorspoed. Ik moet er af en toe even uit. Om alleen te zijn.”
Ook de tafelgenote aan de andere zijde luisterde mee. Beide dames knikten. “Wat een bijzondere aanleiding. Wat fijn om te horen dat je om die reden op retraite gaat. Meestal is het andersom.”
Ja, dat kon ik beamen. Ik ken de vriendinnen die er tussenuit gaan vanwege de toestanden thuis. Man weg, man ontrouw, man geen aandacht, alles alleen doen, geldzorgen, ruzies, alcohol – zomaar een greep uit de buigzaamheid van het verdriet.
De dames naast me wilden wel meer weten over hoe het dan bij mij zat, met dat geluk.
Ik noemde enkele ingrediënten: goede vrienden, een noodlottige ziekte, een nieuwe kans, er groeit een liefde, alles matcht, de energie stroomt gulzig naar beide kanten, ieder geeft de eigen talenten de ruimte, ieder laat de ander anders zijn, er is een welhaast klassieke man-vrouw-verdeling, er worden energieke stappen gezet, heldere beslissingen… zomaar een greep uit het grote verhaal waarin ik al een paar jaar leef.
En ik vroeg me stil af of ik ooit de tijd zal nemen om het hele verhaal aan papier toe te vertrouwen. De jaren die eraan vooraf gingen. De jaren alleen. De jaren waarin ik puin moest ruimen. Puin dat ik eigenlijk cadeau had kregen. De jaren dat ik allerlei noodlot moest terugbrengen naar de rechtmatige eigenaren – en stoppen met lijden voor een ander. Wat hebben we eindeloos veel over voor de mensen die ons grootbrachten… we nemen klakkeloos hun hele systeem en hun pijn op de schouder. Als dat geen buigzaamheid is.
En mijn leven nu, krachtig, flonkerend, vrouwelijk en sterk. Vol verrassingen. Hoe leer je – zonder een blauwdruk van veiligheid of geborgenheid – geluk vol te nemen. De balans tussen afstand en nabijheid, overgave en autonomie, jezelf toevertrouwen aan iemand en tegelijkertijd in je eigen kracht blijven.
Is geluk zo buigzaam dat je eindelijk eens gelooft dat dit voor jou bedoeld is. Dat de ene levensloop en de andere bij elkaar kwamen, en zo mooi bij elkaar blijken te matchen… Dat je die vaste baan kon opzeggen… Dat er voor je gezorgd wordt, niet alleen praktisch maar ook emotioneel: dat iemand beschikbaar en betrouwbaar is. Onbegrijpelijk vanuit mijn geschiedenis (en ik denk: voor veel vrouwen èn mannen). En ik zou die geschiedenis nooit zomaar aan een tafelgenote uit de doeken doen; ik heb meer dan genoeg aan de stilte deze dagen. Piepklein geluk.